Urszula Kamińska, trenerka kadry narodowej w short-tracku pisze dla „Forum Trenera” o swojej drodze do zawodu szkoleniowca, wizji pracy, problemach, wyzwaniach i ich rozwiązaniach w szkoleniu kobiet.

Swoją przygodę z łyżwiarstwem zaczęłam w 1981 roku. Wtedy wykonałam pierwsze ślizgi na łyżwach, które w konsekwencji doprowadziły mnie do miejsca, w którym jestem. Zanim jednak zostałam trenerem kadry Polski short-tracku przeszłam poprzez drabinkę zawodniczą, wspinając się od poziomu reprezentacji klubu na zawodach miejskich, wojewódzkich, zawodach obejmujących makroregion oraz w mistrzostwach Polski, dochodząc do reprezentowania Polski na zawodach międzynarodowych. Moje doświadczenie zawodnicze obejmowało dwie dyscypliny: short-track, a w późniejszej fazie łyżwiarstwo szybkie.

Moja droga do zawodu trenera

W roku 2003 rozpoczęłam pracę w Zespole Szkół Ogólnokształcących Mistrzostwa Sportowego w Białymstoku. Sama, jako była zawodniczka zakopiańskiego SMS-u, starałam się wdrożyć i zaproponować zawodnikom program, który będzie dla nich atrakcyjny, ale również sprawi, że osiągną wyznaczone przez siebie i nas trenerów cele.

Marzeniem każdego zawodnika jest oczywiście zdobycie medalu igrzysk olimpijskich, a marzeniem każdego trenera jest doprowadzenie zawodnika do tego sukcesu.

Zanim rozpoczęłam swoją pracę, zastanowiłam się nad tym, kim pragnę być w tym procesie, jakie cechy powinnam posiadać, by być dobrym trenerem? Zrozumiałam, że powinnam być tą osobą, która będzie wspierała w rozwoju swoich zawodników i pomagała w maksymalizacji ich potencjału nie tylko fizycznego, ale również technicznego, taktycznego i mentalnego.

Z mojej perspektywy najczęściej spotykanymi problemami w procesie treningowym kobiet w short-tracku są trudności związane z przesadną dbałością o sylwetkę. Z tego powodu kobiety borykają się z zaburzeniami odżywiania prowadzącymi do triady – zaburzeń łaknienia, braku miesiączki i osteoporozy.

Początkowo zbierałam swoje doświadczenia trenerskie pracując z grupą młodzików, juniorów, asystując zagranicznym trenerom w fazie przygotowań zawodników reprezentacji Polski i Rosji do Mistrzostw Europy, Mistrzostw Świata oraz igrzysk olimpijskich. Bacznie obserwowałam przygotowania szkoły chińskiej, koreańskiej, rosyjskiej i kanadyjskiej. W kluczowym momencie zrozumiałam, że od każdego z trenerów nauczyłam się czego innego i postanowiłam stworzyć swój własny program uwzględniający potrzeby naszych zawodników oraz dynamicznie zmieniającej się dyscypliny.

Jaki według mnie powinien być trener?

W momencie obejmowania pieczy nad kadrą Polski w short-tracku byłam już trenerem, który dołożył swoją pracą cegiełkę do sukcesu i dorobku medalowego zawodników w imprezach mistrzowskich oraz igrzyskach olimpijskich.

Jednym z pytań, na które starałam się odpowiedzieć było, jaki powinien być trener, jakie cechy powinien posiadać aby osiągnąć sukces z zawodnikami.

Często prowadziłam na ten temat rozmowy z kolegami, koleżankami trenerami, psychologiem współpracującym z teamem oraz zawodnikami.

Spośród szeregu cech, jakie powinien mieć „trener kompletny”, wszyscy wskazywali na to, że trener powinien być pasjonatem, głęboko zaangażowaną w proces jednostką.

Trener powinien być kompetentny, wyedukowany, profesjonalny posiadający podstawową wiedzę z zakresu teorii treningu, fizjologii wysiłku, biomechaniki ruchu, metodyki, podstaw psychologii sportu.

Trener powinien być zaangażowany, mający potrzebę poznania zawodniczek, wyznaczenia małych celów pośrednich i celów głównych, poza tym doskonalący swoje umiejętności. Zawodnicy często wskazywali na to, aby trener był kreatywny, zauważający kierunki zmian dyscypliny, poszukujący, wykorzystujący nowe metody treningowe, znajdujący nowe techniki aktywizujące, mobilizujące w trakcie procesu treningowego oraz w trakcie zawodów sportowych.

Okazuje się, że bardzo istotny jest również sposób komunikowania się z grupą, znajdowanie odpowiedniego języka i sposobu dotarcia do poszczególnych zawodników. Trener komunikatywny w szybszym tempie potrafi uzyskać pożądane efekty i skuteczniej wyegzekwować poprawność wykonywanych zadań.

Trener zarówno pewny siebie jak i pokorny, wierzący w skuteczność swojego planu, pokazujący swoim zawodnikom, że jest przekonany o słuszności obranej przez siebie drogi. Trener zrównoważony emocjonalnie, zachowujący spokój i optymalny poziom mobilizacji i motywacji w trakcie treningów i zawodów sportowych, trener, którego mowa ciała i mimika sprawiają, że zawodnik rozgrywa biegi w optymalnych warunkach bez dodatkowych napięć i stresu. Cechami, które niewątpliwie pomagają w pracy z kobietami jest empatia, umiejętność zrozumienia emocji zawodniczek, które ze względu na duże wahania hormonów dosyć często się zmieniają, cierpliwość i konsekwencja, ale również lojalność wobec zawodników i personelu.

Największe trudności w procesie treningowym kobiet

Z mojej perspektywy najczęściej spotykanymi problemami w procesie treningowym kobiet w short-tracku są trudności związane z przesadną dbałością o sylwetkę (względy estetyczne jak również potrzeby dyscypliny). Z tego powodu kobiety borykają się z zaburzeniami odżywiania prowadzącymi do triady – zaburzeń łaknienia, braku miesiączki i osteoporozy. Wczesne rozpoznanie problemu poprzez trenera zainteresowanego problemami zawodniczek prowadzi do szybszego i bardziej skutecznego rozwiązania i wyrównania deficytów spowodowanych zaburzeniem. Często powikłaniem jest anemia, której trener współpracujący ze sztabem medycznym jest w stanie szybciej stawić czoła. Ograniczanie ilości jedzenia przez zawodniczki prowadzi do zaburzeń elektrolitowych, problemów żołądkowo jelitowych, zaburzenia pracy nerek , ale również do coraz częściej występującej wśród sportowców depresji.

Kolejnym wyzwaniem dla trenera jest fakt zajścia w ciąże przez którąkolwiek z zawodniczek. Wysokie pokłady empatii pomagają w zrozumieniu sytuacji.Nam kobietom – trenerom jest łatwiej zrozumieć stan, w jakim znajduje się zawodniczka, jak również łatwiej jest nam otoczyć przyszłą matkę opieką, podjąć kolejne kroki prowadzące do rozwiązania oraz planowania kariery po powrocie.

Często występującym wśród zawodniczek problemem jest zazdrość, dlatego w sytuacji wystąpienia tego zjawiska bardzo ważne jest to, aby trener był sprawiedliwy, by poświęcał tyle samo uwagi wszystkim zawodniczkom tworzącym drużynę.

Problemy emocjonalne natury osobistej, problemy w związkach partnerskich, problemy finansowe w sportach niszowych mogą stanowić barierę, która nie pozwala zawodniczkom zrobić kolejnego kroku do przodu, skupienie uwagi na problemie odciąga uwagę i koncentrację od zadań treningowych, sprawia, że proces nie jest jakościowo dobry, a rezultaty treningu nie są satysfakcjonujące ani dla zawodnika ani dla trenera. Dlatego jego empatia, możliwość obserwacji oraz umiejętność zadawania pytań i wysłuchania odpowiedzi może znacznie usprawnić współpracę i skoncentrować uwagę na skutecznym rozwiązaniu problemu i płynnym powrocie do zadań treningowych.

Kobiety sportsmenki bardzo cenią sobie profesjonalizm i dążenie do doskonalenia osoby trenera.

Kolejnym wyzwaniem i trudnością w procesie treningowym w pracy z kobietami jest ich nadmierny perfekcjonizm, prowadzący do obłędnego poszukiwania rozwiązań nawet w sytuacji, kiedy cele i zadania oraz metody zostały już dobrane. Trener pewny siebie i konsekwentny będzie w stanie szybciej przywrócić zawodniczkę na „dobre tory”. Powroty po kontuzjach i stopniowe wdrażanie do treningu wymagają cierpliwości i wyrozumiałości, jak również umiejętności budowania mikro i mezocykli odbudowujących we współpracy ze sztabem medycznym oraz samym zawodnikiem/ zawodniczką.

Cechy trenera potrzebne do pracy z kobietami

Z wielu wymienionych powyżej cech „kompletnego trenera”, niektóre są bardziej przydatne w pracy z kobietami, wśród nich jest tak często wymieniana przeze mnie: empatia, umiejętność i możliwość zrozumienia kobiecego ciała, stanów związanych ze zmiennością poziomu hormonów w poszczególnych fazach cyklu miesięcznego, okresów czasowego osłabienia i apatii czy nagłej „wyżywki” i przypływu energii. Bardzo cenną umiejętnością jest zrozumienie i pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych, a także holistyczne podejście do procesu treningowego, uwzględniające rozwój fizyczny, mentalny i specjalistyczny (techniczny i taktyczny), rozważający potrzeby dyscypliny.

Kobiety sportsmenki bardzo cenią sobie profesjonalizm i dążenie do doskonalenia osoby trenera. Kobiety trenerki są zadaniowe, zorientowane na sukces i konsekwentne w działaniach. Jedną z najważniejszych cech jest cierpliwość i umiejętność słuchania, jak również filtrowania informacji uwzględniająca aktualny stan i okoliczności, w jakich znajdują się zawodniczki.

Płeć trenera nie definiuje skuteczności działania

Reasumując, praca trenera jest, owszem, wyzwaniem związanym z wieloma wyrzeczeniami i staraniami, ale przede wszystkim – inspirująca i satysfakcjonująca. Pomagamy młodym ludziom osiągnąć sukces i w dużej mierze mamy wpływ na kształtowanie ich systemów wartości i budowanie ich osobowości. Mamy realną szansę i wpływ na to, aby wychować zdrowe, aktywne, pełne miłości do sportu i pasji ambitne społeczeństwo.

Gwarantem sukcesu jest mądra praca, dyscyplina, świadomość, pokora, odpowiedni poziom motywacji i mobilizacji w trakcie procesu treningowego i zawodów.

Na zakończenie swojej wypowiedzi dodam, iż doszłam do konkluzji, że płeć trenera nie definiuje skuteczności jego działania, kluczem do sukcesu jest traktowanie swojej pracy z miłością i pasją!