Klasyfikacja jest podstawą sportu paralimpijskiego. Wszyscy sportowcy z niepełnosprawnością, chcący rywalizować w sporcie paralimpijskim, muszą posiadać Klasę Sportową przypisaną w wyniku procesu klasyfikacji.

Klasyfikacja to system podziału sportowców z niepełnosprawnościami na kategorie (klasy), tak aby rywalizacja była jak najbardziej sprawiedliwa. Klasyfikacja ustanawia unikalne ramy, które promują uczciwą rywalizację poprzez minimalizowanie wpływu niepełnosprawności sportowców na wynik rywalizacji, aby wynik był determinowany przez czynniki, takie jak talent, wysoki poziom sportowy itp.

Każda dyscyplina ma swoje szczegółowe zasady (np. parapływanie, paralekkoatletyka, narciarstwo, koszykówka na wózkach itp.).

Głównym celem klasyfikacji jest:

– umożliwienie uczciwej rywalizacji sportowej,

– grupowanie zawodników w taki sposób, aby to poziom sportowy, talent umiejętności decydowały o sukcesie sportowym, a nie rodzaj niepełnosprawności,

– Fair Play.

Istnieje siedem rodzajów schorzeń/dysfunkcji/niepełnosprawności kwalifikujących się do rywalizacji w sporcie paralimpijskim (pięć „fizycznych”, „wzroku” oraz dysfunkcje „intelektualne”).

Brak wiedzy na temat przepisów i zasad dotyczących klasyfikacjiw Twojej dyscyplinie jest jak nieznajomość przepisów sportowych Twojej dyscypliny.

Schorzenia/dysfunkcje/niepełnosprawności fizyczne:

1. Dysfunkcje/zaburzenia  siły mięśniowej

Sportowcy z ww. mają ograniczoną (lub żadną) zdolność do kurczenia mięśni w celu wytworzenia siły.

• Dysfunkcje/zaburzenia  zakresu ruchu biernego

Sportowcy z ww. mają ograniczoną zdolność do wykonywania ruchu biernego w stawie, co wpływa na strukturę kości, stawów, tkanki łącznej lub tkanek miękkich.

• Ubytek kończyny i/lub różnica długości kończyn

– brak kończyny;

– różnica długości nóg; i/lub

– różnica długości ramion.

Ww. wpływają na strukturę kości, stawów, sportowcy mają ograniczoną zdolność do wykonywania ruchu.

  4. Niskorosłość

Sportowcy o bardzo niskim wzroście w stosunku do normy dla wieku i płci, w wyniku wrodzonego lub rozwojowego skrócenia kości kończyn górnych i dolnych, mają również zmniejszoną długość tułowia.

  5. Zaburzenia koordynacji ruchowej

Sportowcy z zaburzeniami koordynacji ruchowej mający co najmniej jedno z trzech następujących zaburzeń ruchowych:

– Hipertonia/spastyczność – zwiększone napięcie mięśniowe,

– Ataksja ruchowa – ograniczona precyzja kierunku i prędkości ruchów dowolnych.

– Dyskineza (atetoza, dystonia, pląsawica) – mimowolne ruchy, które zakłócają ruchy dowolne.

  6. Dysfunkcje/schorzenia wzroku

Sportowcy z zaburzeniami wzroku powodującymi ograniczenie lub brak funkcji wzrokowej nawet przy zastosowaniu najlepszej możliwej korekcji refrakcyjnej lub optycznej.

  7. Dysfunkcje intelektualne

Sportowcy z dysfunkcją intelektualną cierpią na schorzenie podstawowe powodujące ograniczenie ogólnych funkcji umysłowych, niezbędnych do rozumienia i konstruktywnego integrowania różnych funkcji umysłowych, w tym wszystkich funkcji poznawczych i ich rozwoju w ciągu całego życia.

Wszystkie ww. dysfunkcje mają wpływ na wynik sportowy.

Schorzenia/dysfunkcje/niepełnosprawności niekwalifikowalne:

Każde schorzenie/dysfunkcja/niepełnosprawność, które nie zostało wymienione jako kwalifikujące, jest „schorzeniem/dysfunkcją/niepełnosprawnością niekwalifikującą się”.

Przykłady dysfunkcji „niekwalifikujących się” obejmują między innymi:

– ból,

– zaburzenia słuchu,

– niskie napięcie mięśniowe,

– niestabilność stawów, np. niestabilność stawu barkowego lub nawracające zwichnięcia stawów,

– zaburzenia wytrzymałości mięśni lub sztywność,

– zaburzenia funkcji odruchów motorycznych,

– zaburzenia funkcji układu sercowo-naczyniowego,

– zaburzenia funkcji układu oddechowego,

– zaburzenia funkcji metabolicznych,

– tiki i manieryzmy,

– zaburzenia funkcji przedsionkowej,

– zaburzenia metabolizmu mięśniowego powodujące zmęczenie,

– zaburzenia wynikające z przyczyn psychologicznych i/lub psychosomatycznych.

Sportowiec, który ma zarówno niepełnosprawność kwalifikującą, jak i niepełnosprawność niekwalifikującą, może zostać oceniony przez komisję klasyfikacyjną na podstawie niepełnosprawności kwalifikującej, pod warunkiem, że niepełnosprawność niekwalifikująca nie ma wpływu na przeprowadzenie sesji ewaluacyjnej. Na przykład sportowiec z chorobą zwyrodnieniową stawów może mieć ograniczony zakres ruchu biernego (kwalifikowalna niepełnosprawność) i odczuwać ból (niekwalifikowalna niepełnosprawność). Jeśli obecność bólu ogranicza możliwość komisji klasyfikacyjnej do przeprowadzenia sesji ewaluacyjnej, sportowiec może nie otrzymać Klasy Sportowej, mimo że posiada kwalifikowalną niepełnosprawność. Dlatego nie wszystkie osoby z niepełnosprawnością kwalifikują się do uprawiania sportu paralimpijskiego.

Według Nowego Kodeksu IPC proces klasyfikacji składa się z czterech etapów:

Etap 1: „Weryfikacja podstawowego schorzenia” („Underlying Health Condition” (UHC) – ocena – potwierdzenie, czy u zawodnika występuje co najmniej jeden rozpoznany medycznie i/lub klinicznie podstawowy stan zdrowia dysfunkcja/schorzenie/niepełnosprawność (z ww. np. amputacja, porażenie mózgowe, utrata wzroku itp.). Ocenia się czy niepełnosprawność spełnia kryteria IPC. Do tej oceny niezbędna jest diagnoza lekarska.

Etap 2: Ocena – sprawdzenie czy zawodnik posiada kwalifikujące się dysfunkcję/schorzenie /niepełnosprawność uwzględnione w danej dyscyplinie sportowej i czy nie ma żadnych rozbieżności w stosunku do zgłoszonych podstawowych schorzeń/dysfunkcji. Każdy sport ma swój odrębny system klasyfikacji i każdy obejmuje inne/różne niepełnosprawności. (np. osoba z niskorosłością może uprawiać podnoszenie ciężarów, ale bocci już nie, osoba z mózgowym porażeniem dziecięcym kwalifikuje się do uprawiania parapływania, bocci, paralekkoatletyki, ale parakajakarstwa już nie).

W różnych sportach występuje różna liczba klas np.:

– Boccia – 4,

– ParaLA – ponad 60,

– Parakajakarstwo – 4.

Ten sam zawodnik może mieć przyznane różne klasy sportowe w różnych dyscyplinach.

Etap 3: Ocena, czy kwalifikowalna dysfunkcja zawodnika spełnia obowiązujące Minimalne Kryteria Niepełnosprawności („Minimum Impairment Criteria” MIC) dla danej niepełnosprawności w danej dyscyplinie sportu, innymi słowy, czy zawodnik nie jest za sprawny do uprawiania tej dyscypliny.

Etap 4: przyznanie zawodnikowi:

– Klasy Sportowej na podstawie oceny stopnia, w jakim jego schorzenie/dysfunkcja wpływa na jego zdolność do wykonywania określonych zadań i czynności podstawowych dla danej dyscypliny sportu, a w konsekwencji na wynik sportowy.

– Statusu Klasy Sportowej – wskazanie, czy i kiedy sportowiec może zostać sklasyfikowany w przyszłości.

Statusy klasyfikacji

• “Confirmed” – “Potwierdzona” klasa

– „Review at Next Available Opportunity” (R-NAO) – „Do Ponownej Oceny Przy Najbliższej Okazji”

– „Fixed Date Review” (R-FRD) – „Do Ponownej Oceny przed Upływem Konkretnej Daty”

– „Expired” (E) – „Wygasła” – Sportowiec automatycznie otrzyma status „Wygasła” po zakończeniu kariery.

– „Classification Not Completed” (CNC) – np. gdy sportowiec nie ukończy sesji ewaluacyjnej, np. gdy komisja klasyfikacyjna uzna, że umiejętności przedstawione przez sportowca są niespójne z innymi informacjami dostępnymi komisji klasyfikacyjnej.

– „Medical Review” – „Ponowna Ewaluacja” z powodów medycznych – jeśli zmieni się stopień niepełnosprawności (np. po operacji, nowym leczeniu, zmianie stanu zdrowia), można wystąpić o tzw. Medical Review. Zgłoszenie takie musi być poparte dokumentacją medyczną, opisem zmiany oraz przesłankami, dlaczego Klasa Sportowa może być już nieadekwatna.

Najczęściej zadawane pytania:

• Czy zawodnicy oszukują ?

Otóż TAK, i to nie tylko zawodnicy! Według nowego kodeksu: „Uczestnik (zawodnik, trener, lekarz itp.,) który poprzez działanie lub zaniechanie, celowo wprowadza w błąd Międzynarodową Federację lub któregokolwiek z jej przedstawicieli (np. personel klasyfikacyjny) w odniesieniu do jakiegokolwiekaspektu klasyfikacji uznany zostaje za winnego „Celowego wprowadzenia w błąd” („Intentional Misrepresentation”).

• Co można uznać za „Intentional Misrepresentation” ?  

Przykłady „ Intentional Misrepresentation”:

– Przedłożenie sfałszowanej dokumentacji medycznej,

– Celowe osiągnięcie gorszych wyników podczas procesu ewaluacji,

– Celowe zmęczenie siebie (sportowcy) lub celowe zmęczenie sportowca (trenerzy) przed procesem ewaluacji,

– Fałszywe przedstawienie umiejętności, zdolności, dysfunkcji,

– Nieujawnienie komisji klasyfikacyjnej informacji o stosowaniu przez sportowca, jakichkolwiek leków lub urządzeń medycznych/implantów lub poddaniu się jakimkolwiek zabiegom medycznym,

– Nakłanianie uczestnika do popełnienia celowego wprowadzenia w błąd,

– Ukrywanie lub niezgłaszanie informacji o innym uczestniku, popełniającym celowe wprowadzenie w błąd.

• Jakie są sankcje za „Intentional Misrepresentation”?

Przykłady sankcji:

– Dyskwalifikacja od 12 miesięcy, a nawet dożywotnia,

– Kary finansowe,

– Organizacje (zespoły, federacje narodowe), personel mogą także być objęte sankcjami.

• Czy Klasyfikatorzy mogą nagrywać proces ewaluacji?

Panel klasyfikacyjny może wykorzystywać nagrania wideo i wszelkie inne zapisy (w tym wcześniejsze istniejące nagrania wideo i zapisy), w celu uczciwej oceny w dowolnej części procesu klasyfikacji.

• Czy w procesie  klasyfikacji wykorzystuje się badania naukowe ?

Klasyfikacja budzi wiele kontrowersji, jest procesem trudnym, ponieważ nie ma identycznych zawodników. Niektóry mają bardzo skomplikowane schorzenia. Dlatego IPC w ostatnich latach bardzo naciska na Międzynarodowe Federacje Sportowe, aby system klasyfikacyjny opierał się na badaniach naukowych. Dobrym przykładem jest parakajakarstwo, gdzie od momentu powstania dyscypliny (kilkanaście lat temu), system klasyfikacyjny zmienił się całkowicie. Okazało się, że inne czynniki, niż zakładano na początku, mają w tej dyscyplinie wpływ na wynik sportowy.

• Czy zawodnik po ukończonym procesie klasyfikacji otrzymuje zdolność lekarską do uprawiania danej dyscypliny?

Klasyfikacja nie ma nic wspólnego ze zdolnością lekarską, którą wystawia lekarz sportowy.

Organizatorzy zawodów nie dopuszczają do startu zawodnika bez zdolności lekarskiej.

Nowy Kodeks jest uzupełniony o trzy nowe standardy:

– “Dla Personelu Klasyfikacyjnego i Szkoleń” („Classification Personnel and Training”),

– Dotyczący „Intentional Misrepresentation” – zasady, jak postępować w przypadkach, gdy zawodnik celowo zaniża lub zawyża swoją niepełnosprawność, by wejść do bardziej korzystnej klasy,

– “Standard Ochrony Danych” („Classification Data Protection”).

Nowy Kodeks ma zapewnić większą spójność (standaryzację) w procesach klasyfikacji w całym ruchu paralimpijskim. Dla większości sportów letnich Kodeks obowiązuje od 1 stycznia 2025 roku. Dla sportów zimowych będzie obowiązywać od 1 lipca 2026 roku.