System Sportu Młodzieżowego (dalej SSM) działa już 31 lat. W polskim sporcie jest najważniejszym projektem pozwalającym m.in. monitorować  efekty szkolenia i współzawodnictwa dzieci i młodzieży w poszczególnych sportach. SSM wykorzystuje punkty do różnorodnych, corocznych klasyfikacji: województw, powiatów, gmin i klubów. Czy to rzeczywiście najlepszy sposób, aby weryfikować rozwój młodych sportowców?

Miarą prestiżu SSM stał się wprowadzony w 2024 roku, a podtrzymany w 2025 program Ministerstwa Sportu i Turystyki – KLUB PRO. Na podstawie rankingu SSM z lat 2022-2024 aż 850 klubów sportowych z całej Polski otrzyma dofinansowanie w wysokości 102 milionów złotych. W ubiegłym roku w programie uczestniczyło 600 klubów.

Kryteria dofinansowywania na podstawie rankingu wzbudziły wiele pytań, również wśród trenerów. Najważniejsze dotyczyło skuteczności rankingu w kontekście rozwoju sportowego zawodnika. Czy aktualny model przyznawania punktów SSM nie przyczynia się do nadmiernej eksploatacji młodego sportowca? Czy – szczególnie w sportach zespołowych – nie promuje „gry o wynik”?

Jaki jest cel SSM?

Podstawowymi celami SSM są:

• wzrost poziomu sportowego zawodników biorących udział we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez pzs,
• wytypowanie zawodników o wysokim potencjale sportowym do dalszego szkolenia w placówkach sportowych i kadrach narodowych polskich związków sportowych oraz przygotowanie ich do reprezentowania Polski w międzynarodowych zawodach w młodzieżowych kategoriach wiekowych, w szczególności w sportach olimpijskich,
• zwiększenie liczby zawodników biorących udział w zawodach zaliczanych do SSM, zwłaszcza w młodszych kategoriach wiekowych (zwiększenie liczby „punktujących” zawodników).
• Realizacja tych celów ma przyczynić się do ukształtowania zawodnika gotowego do rywalizacji w grupie seniora.

Czym jest ranking SSM?

To spójny i jednolity dla wszystkich dyscyplin – olimpijskich i nieolimpijskich – system klasyfikacji sportu młodzieżowego. Uwzględnia rezultaty z głównych imprez sezonu o zasięgu ogólnopolskim dla czterech kategorii wiekowych: młodzik, junior młodszy, junior, młodzieżowiec.

Jak działa ranking SSM?

Za wyniki w poszczególnych zawodach sportowiec i klub otrzymują punkty. Liczba punktów uzależniona jest od kategorii wiekowej, rangi wydarzenia oraz rezultatów osiąganych w imprezach międzynarodowych. Wyniki publikowane są na stronie https://ssm.insp.waw.pl/.

Od 2024 roku polskie związki sportowe otrzymały pulę punktów możliwych do wykorzystania w swoim sporcie. Dzielą je według następujących zasad:

W przypadku konkurencji wieloosobowych polskie związki sportowe stosują mnożnik określony według schematu: bazowa liczba punktów x liczba zawodników x procentowy mnożnik.

Przykład: Konkurencja czteroosobowa. Załoga zajmująca 3 miejsce w rywalizacji na Mistrzostwach Polski Juniorów. 10 pkt (bazowa liczba punktów) x 0,7 (procentowy mnożnik w przypadku konkurencji czteroosobowej – 70%) x 4 (liczba osób) = 28 pkt dla całego zespołu (po 7 punktów na zawodnika).

Przesłanki tworzenia zasad punktowania rankingów SSM?

Dalekosiężna idea rankingu SSM i punktacji polega na tym, aby właściwie punktować zawodników dobrych, wyróżniających się potencjałem sportowym, biorących udział w  głównych zawodach sezonu w danej kategorii wiekowej.

Kolejnym celem ustalenia zasad punktacji SSM jest umożliwienie samorządom bieżącej oceny pracy klubów, co pozwala na przyznawanie dofinansowania. Kluby mogą ubiegać się o nie także w Ministerstwie Sportu i Turystyki (program KLUB PRO). Trenerzy, w tym również trenerzy kadr narodowych, dzięki analizie wyników w SSM, mogą dostrzegać wyróżniających się zawodników i oceniać ich potencjał sportowy.

Czy SSM prowadzi do „punktomanii”?

W SSM istnieją inne bariery powstrzymujące dążenie do „punktomanii” i wynikającej z niej nadmiernej eksploatacji zawodników, która najczęściej przyczynia się do rezygnacji młodego sportowca z dalszej kariery.

Regulamin SSM zakłada:

Bez względu na zapisy w regulaminie, o tym czy zawodnik będzie właściwie prowadzony i ma szansę na karierę w wieku seniora, decydują trenerzy, na których trafia w procesie szkolenia. Wiedza, kompetencje, umiejętność i instynkt szkoleniowców pozwalają na wytyczenie właściwej ścieżki szkoleniowej dzieci i młodzieży.

Dlaczego punkty i rywalizacja w SSM i w sporcie są tak ważne?

Twórcy i kontynuatorzy SSM wychodzą z założenia, że zdobywanie punktów i rywalizacja stanowi integralną część sportu. Nie można nie uwzględnić tego aspektu w procesie szkoleniowym.

W SSM wysokość puli punktów zależy od tego jak realizowane są dwa podstawowe cele systemu – powszechność i wyniki w starszych kategoriach wiekowych. System preferuje osiągniecia np. wśród młodzieżowców (25 pkt za mistrzostwo Polski niż wśród młodzików (5 pkt za mistrzostwo Polski). Wkrótce pojawi się w systemie punktacja za występy międzynarodowe.

Walka o punkty oparta na logicznych i jasnych zasadach może stanowić pozytywny bodziec do rozwoju sportu w Polsce.

Planowane zmiany w SSM

Od roku 2026 w SSM będzie obowiązywał mechanizm nagradzania za wyniki w zawodach międzynarodowych. Punkty w ten sposób zdobyte będą miały przełożenie na pule punktowe przyznawane poszczególnym sportom.

W związku z dyskusją prowadzoną między Ministerstwem Sportu i Turystyki, Zespołem Metodycznym IS-PIB i polskimi związkami sportowymi po wprowadzeniu programu KLUBU PRO analizowany jest pomysł wprowadzenia gratyfikacji dla klubów, które przekazują swoich najzdolniejszych zawodników do mocniejszych ośrodków sportowych lub przekierowują ich – na podstawie badań i oceny skali talentu – do innych dyscyplin sportowych.