Popularność mediów społecznościowych oraz ciągły dostęp do smartfonów znacząco zmieniają świat sportu, szczególnie w kontekście treningów, komunikacji i zarządzania karierą sportowców.

Choć media społecznościowe i smartfony mogą ułatwiać trening, budowanie wizerunku oraz komunikację, to pociągają za sobą także problemy związane z presją społeczną, kondycją psychiczną, a ostatecznie – także z wydajnością sportową. Wspomniane wyzwania i korzyści dotyczą nie tylko profesjonalnych zawodników, z jednej strony mierzących się z nieustannymi komentarzami i docinkami ze strony anonimowych użytkowników, a z drugiej – posiadających platformę do łatwej komunikacji z fanami. Wyzwania i korzyści wynikające z korzystania z tych technologii dotyczą także młodszych zawodników, a także trenerów i działaczy. Dlatego w tym artykule, bazując na najnowszych badaniach, przyjrzymy się wielowymiarowej roli, jaką odgrywają te technologie w życiu sportowców,.

Budowanie własnej marki

Korzystanie z mediów społecznościowych oferuje pewne korzyści, zwłaszcza w kontekście budowania marki osobistej i finansowych możliwości. Instagram, TikTok, Facebook, czy platforma X (dawniej Twitter) pozwalają zawodnikom na bezpośrednią interakcję z fanami, prezentowanie swoich treningów oraz budowanie wizerunku. Takie działania pomagają przyciągnąć sponsorów i umożliwić zarabianie na własnym nazwisku, szczególnie w przypadku studentów-sportowców, którym przepisy pozwalają na czerpanie zysków ze swojego wizerunku (jak, przykładowo, w National Collegiate Athletic Association; NCAA). Oprócz korzyści finansowych, media społecznościowe umożliwiają sportowcom budowanie więzi ze swoimi społecznościami, promowanie ważnych spraw społecznych oraz wzmacnianie spójności drużyny. W badaniu przeprowadzonym przez Hayes i in. (2019) sportowcy podkreślali, że media społecznościowe umożliwiają im bezpośrednie zaangażowanie w relacje z fanami, rodziną oraz szerszą społecznością. Dzięki temu mogli utrzymywać bliski kontakt z osobami wspierającymi, co zapewniało im emocjonalne wsparcie podczas wydarzeń, w których odczuwali dużą presję.

Ponadto sportowcy wykorzystywali te platformy do promowania ważnych spraw społecznych, takich jak zwiększanie świadomości na temat zdrowia psychicznego czy innych problemów społecznych. W czasie pandemii wielu zawodników dzieliło się w mediach społecznościowych swoimi domowymi treningami, inspirując obserwujących do utrzymania aktywności fizycznej. Taka komunikacja wzmacniała poczucie wspólnoty, co miało szczególne znaczenie dla sportowców, którzy z powodu podróży lub innych zobowiązań często czuli się odizolowani (DesClouds i Durand-Bush, 2021).

Smartfony – wsparcie czy wyzwanie dla sportowców?

W badaniach przeprowadzonych przez DesClouds i Durand-Bush (2021) skupiono się na analizie tego jak sportowcy-studenci korzystają ze smartfonów. Badanie obejmowało sportowców uniwersyteckich, którzy używali smartfonów do różnych celów, takich jak zarządzanie działaniami sportowymi, akademickimi oraz osobistymi. Badanie pokazało, że sportowcy spędzali średnio około 32 godziny tygodniowo na korzystaniu ze smartfonów, przy czym większość tego czasu była przeznaczona na przeglądanie mediów społecznościowych, takich jak Instagram i Facebook.

Jednym z kluczowych wniosków było to, że nadmierne korzystanie ze smartfonów, szczególnie bezpośrednio przed treningiem lub zawodami, miało negatywny wpływ na koncentrację i zdolność sportowców do skupienia się na swoich zadaniach. Badania wykazały, że wielu sportowców doświadczało rozproszenia uwagi, co prowadziło do spadku wydajności podczas treningów i zawodów. Częste powiadomienia, stała dostępność informacji i interakcje w mediach społecznościowych powodowały, że sportowcy mieli trudności z przejściem w tryb pełnej koncentracji, co jest kluczowe w sportach wymagających wysokiej intensywności i szybkich decyzji. W konsekwencji, wielu sportowców opracowało swoje własne strategie ograniczania korzystania ze smartfonów, zwłaszcza przed zawodami i treningami. Niektórzy z nich decydowali się na wyłączanie powiadomień lub całkowite odłożenie telefonu na bok na kilka godzin przed ważnymi wydarzeniami sportowymi.

Te samodyscyplinujące techniki miały na celu zmniejszenie poziomu rozproszenia oraz poprawę koncentracji i wydajności. Co więcej, sportowcy, którzy kontrolowali czas spędzany na smartfonach, zgłaszali mniejszy stres i większą zdolność do skupienia się na swoich zadaniach, co sugeruje, że świadome zarządzanie technologią może przynieść korzyści dla zdrowia psychicznego i wyników sportowych.

Media społecznościowe i zdrowie psychiczne

Media społecznościowe stanowią wyzwanie związane ze zdrowiem psychicznym sportowców, zwłaszcza w obszarach takich jak obraz własnego ciała, stres i sen. Badania wykazały, że sportowcy są narażeni na zwiększoną presję w mediach społecznościowych, gdzie ich wygląd i osiągnięcia są stale oceniane (Klier, i in., 2022). Negatywne porównania społeczne, które są powszechne w mediach społecznościowych, mogą prowadzić do poczucia niższości, frustracji i zwiększonego poczucia stresu. Jednym z mechanizmów, przez które korzystanie z mediów społecznościowych negatywnie wpływa na funkcjonowanie sportowców jest ciągłe porównywanie swoich osiągnięć (a często także swojego wyglądu) z idealizowanymi obrazami innych zawodników, co może prowadzić do obniżenia samooceny oraz pogorszenia zdrowia psychicznego, w tym do wyższego poziomu lęku oraz depresji. Negatywne skutki zdrowotne wynikające z nadmiernej ekspozycji na media społecznościowe mogą poważnie wpłynąć na wydajność sportowca oraz jego życie osobiste. Ta presja może pogłębiać istniejące problemy, takie jak zaburzenia obrazu ciała czy stres, szczególnie wśród kobiet, które są często bardziej uprzedmiotowione i oceniane przez pryzmat wyglądu w mediach społecznościowych (Merrill i Faustin, 2023).

Dodatkowo, korzystanie z mediów społecznościowych przed snem negatywnie wpływa na jego jakość, co bezpośrednio przekłada się na wyniki sportowe (Levenson i in., 2016). Badanie Nedelec i in. (2018) z kolei pokazało, że sportowcy, którzy używają telefonów na godzinę przed snem, mają gorszą jakość snu, co może prowadzić do zmęczenia psychicznego i problemów z koncentracją podczas treningów i zawodów. Stąd też, wielu psychologów sportu oraz specjalistów z zakresu snu rekomenduje odłożenie telefonu i zakończenie korzystania z innych źródeł światła niebieskiego na minimum jedną godzinę przed snem.

Wpływ smartfonów i mediów społecznościowych na zmęczenie mentalne

Zmęczenie mentalne, definiowane jako stan wyczerpania wynikający z długotrwałej aktywności poznawczej, ma poważny wpływ na funkcje wykonawcze mózgu, takie jak koncentracja, uwaga i kontrola zachowań. Jak pokazuje teoria psychobiologiczna zmęczenia opracowana przez Marcora i in. (2009), zmęczenie mentalne prowadzi do zwiększenia postrzeganego wysiłku fizycznego, co w konsekwencji obniża motywację i wydajność sportową. Sportowcy, którzy są mentalnie wyczerpani, wykazują gorszą zdolność do szybkiego reagowania na sytuacje na boisku, co prowadzi do spadku wyników sportowych.

Nadmierne użycie smartfonów przed zawodami również przyczynia się do zmęczenia mentalnego. W badaniu Fortesa i współpracowników (2019) wykazano, że piłkarze, którzy korzystali ze smartfonów przez 30 minut lub dłużej przed meczem, mieli znacznie większe trudności z podejmowaniem trafnych decyzji na boisku. Zmęczenie mentalne wywołane przez długotrwałe korzystanie ze smartfonów osłabiało ich zdolność do precyzyjnych podań i percepcji sytuacji taktycznych na boisku. W szczególności zawodnicy korzystający z aplikacji takich jak Instagram i WhatsApp przez dłuższy czas przed zawodami wykazywali większe trudności z reagowaniem na zmieniające się sytuacje na boisku. Wyniki tego badania sugerują, że czas spędzony na korzystanie z mediów społecznościowych przed treningami czy meczami powinien być kontrolowany, aby zapobiec zmęczeniu mentalnemu i poprawić wydajność sportową.

Z kolei badania Smitha i współpracowników (2016) wykazały, że zmęczenie mentalne ma szczególnie silny wpływ na zdolności ofensywne sportowców, takie jak precyzja strzałów, podania i szybka ocena sytuacji taktycznych. W sportach dynamicznych, takich jak piłka nożna, koszykówka czy tenis, szybkie decyzje są kluczowe dla osiągnięcia sukcesu, a zmęczenie mentalne znacząco zmniejsza te umiejętności.

Zmęczenie mentalne nie tylko wpływa na wyniki sportowe, ale także może prowadzić do długoterminowych problemów ze zdrowiem psychicznym. Współczesne badania sugerują, że chroniczne zmęczenie mentalne jest jednym z głównych czynników ryzyka wypalenia sportowego u zawodników. Jak pokazuje przegląd badań przeprowadzony przez Alvarez Pires i współpracowników (2024), długotrwałe korzystanie z mediów społecznościowych, zwłaszcza w połączeniu z porównaniami społecznymi, może zwiększać poczucie wypalenia i obniżać motywację sportowców. Z kolei samo wypalenie sportowe i związane z nim poczucie wyczerpania fizycznego i emocjonalnego, obniżona ocena własnych dokonań oraz dewaluacja sportu, również wykazują negatywny wpływ na wykonanie sportowe (Olsson i inni, 2024)

Podsumowanie

Na podstawie przedstawionych badań można wyciągnąć kilka istotnych wniosków zarówno dla sportowców, jak i ich trenerów. Przede wszystkim kluczowe jest świadome kontrolowanie czasu spędzanego na korzystaniu z mediów społecznościowych, zwłaszcza przed ważnymi meczami i treningami, aby uniknąć zmęczenia mentalnego. Dodatkowo, sportowcy powinni być świadomi zagrożeń związanych z negatywnymi porównaniami społecznymi, które mogą prowadzić do wyczerpania emocjonalnego i obniżonego poczucia własnych osiągnięć.

Trenerzy powinni zwrócić szczególną uwagę na wspieranie zdrowia psychicznego swoich podopiecznych. W niektórych przypadkach wpływ mediów społecznościowych na psychikę zawodników, zwłaszcza tych młodszych, może być wyjątkowo silny. Młodzi sportowcy, będący na początku swojej kariery, często doświadczają lęku, symptomów depresji i wypalenia sportowego, co wynika z ciągłej presji na osiąganie sukcesów zarówno w sporcie, jak i w przestrzeni mediów społecznościowych (Schulte-Markwort, 2017). Media społecznościowe dodatkowo potęgują tę presję, promując kulturę nieustannego porównywania się do innych, co w rezultacie może prowadzić do poczucia niedoskonałości i wyczerpania psychicznego (Merrill i Faustin, 2023).