Strzelectwo sportowe to dyscyplina, która wymaga nie tylko precyzji, ale także wytrwałości i doskonałego przygotowania technicznego. Przez ostatnie 36 lat miałam okazję obserwować jej rozwój jako zawodniczka, szkoleniowiec w klubie, jak i – przez 18 lat – trenerka kadry narodowej. W niniejszym artykule chciałam nakreślić, na jakim tle  pracujemy dziś jako szkoleniowcy w strzelectwie pistoletowym.

Korzystając z zestawień medalowych dostępnych na archiwalnej stronie Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego oraz komunikatów dostępnych na stronie www.results.sius.com, pokusiłam się o przeanalizowanie dorobku medalowego naszych strzelców w latach 1990– 2024.  W zestawieniu wzięłam pod uwagę medale z mistrzostw Europy i mistrzostw świata, indywidualne i drużynowe, seniorów i juniorów – w konkurencjach olimpijskich w pistolecie i karabinie (w całym okresie policzone są medale z konkurencji karabin leżąc i pistoletu dowolnego, mimo że od 2017 roku nie są już konkurencjami olimpijskimi). Nie brałam pod uwagę konkurencji karabinowych na 300 m, pistoletu standard, pistoletu centralnego zapłonu.

W ciągu ostatnich 34 lat grupa pistoletowa zdobyła w mistrzostwach świata
i mistrzostwach Europy 130 medali indywidualnych i zespołowych, natomiast grupa karabinowa 67.

Poniższy wykres pokazuje ilości medali w poszczególnych latach, z podziałem na dyscypliny,
oraz kryzysy i lepsze okresy w obu grupach.

Analiza wyników 

Mimo mniejszej liczby medali na mistrzostwach Europy i mistrzostwach świata w karabinie, to właśnie karabiniarze zdobyli w przytoczonym okresie pięć medali olimpijskich. To pokazuje, że trudno skutecznie wyrokować czy liczba medali z tych najważniejszych imprez przełoży się na medale olimpijskie. Powyższe wyliczenia pokazują, że nie. Strzelectwo, mimo swojej wymierności, nie jest przewidywalne i wynik bardzo zależy od wielu innych czynników. Mamy wielu medalistów, na których byśmy nie stawiali wcześniej, a byli też faworyci, którzy tych medali nie zdobyli. Presja, oczekiwania, wsparcie, hejt – to wszystko ma wpływ na końcowe rezultaty.

Rekordy

Analizując poziom wyników w strzelectwie na świecie, gołym okiem widać, jak bardzo zróżnicowały się poziomy strzelań w konkurencjach karabinowych i pistoletowych.

Przejście w karabinie na system dziesiętny w obliczaniu wyników było spowodowane tym, że coraz więcej zawodników strzelało wyniki absolutne i coraz trudniej było ich klasyfikować. System ten zmienił podejście do rywalizacji – teraz liczy się każdy ułamek punktu. Spowodowało to zmianę sposobu myślenia zawodników, bo nie chodziło już o strzelenie  wartości „10”, ale trzeba walczyć o to by był to strzał jeszcze lepszy – 10,5 i wyżej. Wyniki po krótkim czasie zaczęły rosnąć. Statywy do opierania karabinów na pewno też ułatwiły pracę zawodnikom, którzy dzięki temu nie muszą dźwigać karabinów ze stołu, układać za każdym razem stopki w ramieniu itd. Żeby złożyć się do strzału, ruchy zawodnika zostały ograniczone do minimum.

Kolejny przeskok to stroje – materiały i sposób, w jaki są szyte. Stroje
te znacznie podwyższyły światowy poziom, co widać po regularnie poprawianych rekordach świata, Europy czy nawet na naszym krajowym podwórku. Widać to również po tym, że to już nie garstka zawodników strzela wyniki powyżej 630 pkt (średnia strzału 10,5), ale wiele innych osób zainteresowanych strzelectwem. W samych Chinach na mistrzostwach kraju taki wynik pozwalał na zajęcie 30 miejsca. Kolejny aspekt to fakt, że kontrole sprzętu często nie odbywają się już tak jak powinny, do tego stopnia, że sędziowie na Pucharze Świata orzekają, że nie sprawdzamy dziś sztywności, bo i tak stroje nie będą spełniały parametrów. I jeszcze jeden czynnik – większość dobrych zawodników ma co roku wymieniany strój, a niektórzy kilka razy w ciągu roku, by utrzymywał parametry sztywności i nie był zbyt miękki. Istny wyścig technologiczny, gdzie na wynik sportowca duży wpływ ma to w czym strzela i z czego. Uzależnione to jest też od zasobności kieszeni, bo wskazuje na konieczność dużych nakładów finansowych, jeżeli chce się utrzymać w czołówce światowej.

Mimo tych wszystkich zmian nasi zawodnicy wraz ze sztabem szkoleniowym nadążają za nimi i również w naszej kadrze mamy zawodników na światowym poziomie, dotrzymujących kroku czołówce.

Co się zmieniło w konkurencjach pistoletowych?

System liczenia jest od lat taki sam i walka ze strzałem 9,9 nadal się toczy. Pomyłka o jedną dziesiątą w dziesięciu strzałach może kosztować 10 punktów. Stąd spora rozpiętość wyników w pistolecie, kiedy się strzela „mając swój dzień”, a kiedy go nie ma. W technologii niewiele się zmieniło odnośnie broni czy amunicji i nie przynosi to spektakularnych osiągnięć w postaci poprawianych regularnie rekordów. Rekord świata w pistolecie sportowym kobiet został poprawiony w 2023 roku po 29 latach, a rekord Europy nadal pozostał z 1994 roku (który był równocześnie rekordem świata). Drużynowy rekord Europy – 1989 rok – czyli od 36 lat nie został poprawiony. Rekord w pistolecie pneumatycznym mężczyzn datuje się na 2009 rok. W pistolecie pneumatycznym kobiet rekordy są świeższe ze względu na zmianę charakterystyki konkurencji z 40 na 60 strzałów (2017). Dodatkowo można przypomnieć, że pistoleciarzom na przestrzeni lat nie ułatwiono poprawy wyników, ale wręcz je utrudniono – kiedyś strzelano w jeansach, skórzanych kamizelkach. Dziś zawodnicy strzelają w luźnych dresowych spodniach, bez możliwości osłaniania oczu z boku (kiedyś zasłaniali się przed dodatkowymi bodźcami z zewnątrz). W pistolecie szybkostrzelnym zwiększono ciężar wagi spustu do 1 kg (kiedyś była dowolna waga spustu).

 Poprawa rekordu świata, Europy czy Polski, w karabinie to niemalże codzienność,
a w pistolecie to święto. Ciężko zatem porównywać do siebie te dwie dyscypliny, bo już dawno ich drogi się rozeszły. Poniżej porównanie rekordów:

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu olimpijskiego
Karabin pneumatyczny mężczyzn	2021
Karabin pneumatyczny kobiet	2024
Karabin trzy postawy kobiet	2024
Karabin trzy postawy mężczyzn	2024

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu świata
Pistolet pneumatyczny mężczyzn	2009
Pistolet pneumatyczny kobiet	2022
Pistolet sportowy kobiet	2023 (poprzedni 1994)
Pistolet szybkostrzelny mężczyzn	2013

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu świata
Karabin pneumatyczny mężczyzn	2023
Karabin pneumatyczny kobiet	2024
Karabin trzy postawy kobiet	2022
Karabin trzy postawy mężczyzn	2023

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu Europy
Pistolet pneumatyczny mężczyzn	1989
Pistolet pneumatyczny kobiet	2022
Pistolet sportowy kobiet	1994
Pistolet szybkostrzelny mężczyzn	2013

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu Europy
Karabin pneumatyczny mężczyzn	2023
Karabin pneumatyczny kobiet	2024
Karabin trzy postawy kobiet	2022
Karabin trzy postawy mężczyzn	2022

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu Polski
Pistolet pneumatyczny mężczyzn	2010
Pistolet pneumatyczny kobiet	2018
Pistolet sportowy kobiet	2004
Pistolet szybkostrzelny mężczyzn	2006

Konkurencja	Rok ustanowienia rekordu Polski
Karabin pneumatyczny mężczyzn	2022
Karabin pneumatyczny kobiet	2023
Karabin trzy postawy kobiet	2024
Karabin trzy postawy mężczyzn	2024

Rekord Polski Sławomiry Szpek w pistolecie sportowym ustanowiony w 2004 roku był
w ostatnim czasie wyrównany przez Klaudię Breś (2023).Natomiast rekord Beaty Bartków-Kwiatkowskiej w konkurencji pistoletu pneumatycznego został przez nią ustanowiony w 2018 roku po zmianie ilości strzałów w konkurencji i również w ostatnich latach był wyrównany przez Joannę Wawrzonowską (2019) i Klaudię Breś (2024).

Normy wynikowe – kwalifikacje do mistrzostw Europy

Poniżej chcę również przytoczyć, w jaki sposób normy wynikowe, jakimi operujemy, wystawiając składy do zawodów mistrzowskich, wpisują się w poziom mistrzostw Europy w pistolecie i w karabinie w odniesieniu do 2023 i 2024 roku. Normy wynikowe opierają się na średnich wynikach z mistrzostw Europy i mistrzostw Świata z kilku ostatnich lat. System ten sprawdzał się przez lata, ale, moim zdaniem, przestał spełniać swoje zadanie, ponieważ poszczególne dyscypliny rozwijają się w różnych kierunkach i należałoby opracować osobny system odpowiedni dla każdej. Poniżej przykładowe rozbieżności w konkurencjach pneumatycznych.

Pistolet pneumatyczny kobiet wynik normy 574 pkt

W 2023 roku był to wynik na poziomie 7. miejsca

W 2024 roku na poziomie 3. miejsca

Pokazuje to, że zawodniczki muszą realnie osiągnąć wynik w kwalifikacjach do ME na poziomie wyników finałowych, a nawet trójki medalowej mistrzostw Europy.

Pistolet pneumatyczny mężczyzn wynik normy 578 pkt

W 2023 roku był to wynik na poziomie 11–13 miejsca

W 2024 roku na poziomie 12–15 miejsca

Pokazuje to, że zawodnicy muszą realnie osiągnąć wynik w kwalifikacjach do ME na poziomie wyników w pierwszej piętnastce mistrzostw Europy.

Karabin pneumatyczny kobiet wynik normy 628,7 pkt

W 2023 roku był to wynik na poziomie 15. miejsca

W 2024 roku na poziomie 18–21 miejsca

Pokazuje to, że zawodniczki muszą realnie osiągnąć wynik w kwalifikacjach do ME na poziomie wyników pierwszej dwudziestki mistrzostw Europy.

Karabin pneumatyczny mężczyzn wynik normy 628,3 pkt

W 2023 roku był to wynik na poziomie 15. miejsca

W 2024 roku na poziomie 22. miejsca

Pokazuje to, że zawodnicy muszą realnie osiągnąć wynik w kwalifikacjach do ME na poziomie wyników pierwszej dwudziestki mistrzostw Europy.

Powyższe zestawienia pokazują, jak zmienia się poziom wynikowy w rywalizacji w Europie
i pojawiają się dysproporcje pomiędzy wymaganiami wobec zawodników grupy pistoletowej a karabinowej.

Potencjał (juniorzy młodsi)

Na przykładzie analizy frekwencji zawodniczek w pistolecie i karabinie w finałach Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży (2018–2024), w odniesieniu do uzyskiwanych przez nich drugich klas, można pokazać z jakiego potencjału korzystamy wybierając zawodników do Kadry Narodowej Juniorek i Juniorów.

Wykresy porównawcze pokazują, że w konkurencji karabinowej mamy większą liczbę zawodniczek biorących udział w Finale Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży oraz, że znacznie większa liczba karabiniarek uzyskuje tam drugą klasę sportową niż pistoleciarek. Ostatni wykres obrazuje jaka część ze startujących zawodniczek przekracza barierę wynikową drugiej klasy. W karabinie jest to zakres 61–72% startujących zawodniczek, a w pistolecie 15–34%. Można przyjąć, że na jedną pistoleciarkę z II klasą sportową przypada od 2,5 do prawie 11! karabiniarek.

Dla jeszcze jaskrawszego zobrazowania potencjału jakim dysponujemy w Polsce przytoczę przykład konkurencji kulowych. W 2024 roku na FOOM na 48 karabiniarek w konkurencji trzech postaw – 36 strzeliło wynik drugiej klasy. Natomiast w pistolecie sportowym przy podobnej ilości startujących – tj. 46 pistoleciarek – jedna osoba osiągnęła drugą klasę.

Natomiast wśród chłopców w konkurencjach pistoletu i karabinu pneumatycznego wygląda to następująco:

Frekwencja jest zbliżona między „chłopcami z karabinu”, a „chłopcami z pistoletu”, czasami nawet na korzyść pistoleciarzy. Ale nawet większa liczba startujących pistoleciarzy nie daje przewagi poziomu sportowego nad karabinem. Procentowa ilość strzelonych drugich klas i wyżej, podobnie jak u dziewcząt, pokazuje przewagę karabinu. W karabinie chłopców część zawodników strzelających drugą klasę to 37–67%, a w pistolecie 14–39%.

W konkurencjach kulowych – karabin trzy postawy i pistolet szybkostrzelny; różnica zarysowuje się jeszcze bardziej, mimo dobrej frekwencji pistoleciarzy.

Podsumowanie

Powyższe przykłady pokazują, w jaki sposób dziś dyscyplina pistoletowa i karabinowa znacząco się różnią, a zatem nie powinniśmy mierzyć ich tymi samymi miarami i stosować tych samych rozwiązań. Tak sytuacja powinna skłonić do debaty, co zrobić, by w pistoletowej dyscyplinie spowodować większe zainteresowanie i podwyższyć poziom zawodników na etapie tuz przed wejściem do kadry narodowej. Dlaczego często wyniki z konkurencji pneumatycznej decydują o wejściu do reprezentacji i dopiero w drużynie narodowej zawodniczki uczą się strzelać pistolet sportowy (a mimo to historia pokazuje, że mamy medale z imprez mistrzowskich i w tych konkurencjach)?

Dlaczego w konkurencjach karabinowych mamy wyższy potencjał na poziomie juniorów młodszych, a w pistolecie ten potencjał jest zdecydowanie niższy? To pytania nad którymi powinniśmy się zastanowić w klubach i na forum Polskiego Związku Strzelectwa Sportowego.

Wracając do zestawień medalowych umieszczonych na początku tego artykułu, mimo zdecydowanie słabszego startu – potencjału z jakiego korzystamy, potrafimy w pistolecie zdobywać medale na mistrzostwach Europy i świata. Pokazuje to również, że nie powinniśmy porównywać obu dyscyplin, bo każdą charakteryzuje inny profil procesu dochodzenia do wyników. Każda będzie miała inny czas potrzebny na osiągnięcie odpowiedniego poziomu sportowego, inne metody, które pozwolą na rozwój. Dla każdej może być potrzebny inny rodzaj wsparcia czy inny poziom dofinansowania.