Od lat staramy się szukać nowych talentów i zdolnych zawodników do kadry. Wraz z trenerami wprowadziliśmy Program Paryż 2024 – Los Angeles 2028 – Brisbane 2032. Jest więcej szkoleniowców odpowiedzialnych za każdą grupę niepełnosprawności – o historii, zasadach i przyszłości tenisa stołowego dla osób z niepełnosprawnościami pisze dla „Forum Trenera” Andrzej Ochal, trener kadry narodowej.

Tenis stołowy osób niepełnosprawnych w programie Igrzysk Paraolimpijskich jest już od pierwszej paraolimpiady w Rzymie w 1960 roku. Początkowo rywalizowali tylko zawodnicy na wózkach, a dopiero w kolejnych igrzyskach uczestniczyły osoby z innymi niepełnosprawnościami. Pierwsze mistrzostwa świata dla wszystkich niepełnosprawnych graczy w tenisa stołowego odbyły się w 1982 roku. Dziesięć lat później po raz pierwszy można było obserwować rywalizację w kobiecym tenisie stołowym. Popularność tej dyscypliny sportu sprawiła, że komitety i organizacje osób niepełnosprawnych opracowały system klasyfikacji graczy. Wydarzenie to przyczyniło się do utworzenia jednego komitetu tenisa stołowego osób niepełnosprawnych. Obecnie jest to organizacja w strukturach Światowej Federacji Tenisa Stołowego (ITTF), pod nazwą ITTF PTT (Para Table Tennis).

Początek rywalizacji krajowych w Polsce to połowa lat 50. ubiegłego wieku. Kadra Polski w Para Tenisie Stołowym została utworzona w 1990 roku. Do tej pory Polacy w tenisie stołowym na Igrzyskach Paraolimpijskich zdobyli 33 medale (11 złotych, 11 srebrnych, 11 brązowych). Multimedalistką Igrzysk jest Natalia Partyka, która ma na swoim koncie 10 medali, w tym aż 6 złotych. Natalia oprócz sześciu występów na paraolimpiadzie brała również udział w czterech igrzyskach olimpijskich.

Rywalizacja osób niepełnosprawnych w para tenisie stołowym ma podobny charakter jak w przypadku osób pełnosprawnych. W każdym sezonie odbywa się jedna impreza główna: Igrzyska Paralimpijskie, Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Kontynentów (z podziałem na pięć regionów: Europa, Azja, Afryka, Ameryka Płd. i Ameryka Płn. oraz Australia i Oceania). Zawodnicy kwalifikują się do imprez głównych podczas turniejów rankingowych (Factor 20 i 40). Podczas takich zawodów zdobywa się punkty do rankingu światowego. Obecnie rywalizacja odbywa się w trzech rodzajach konkurencji: single, deble oraz miksty. Wcześniej rozgrywano zamiast gier podwójnych – konkurencje drużynowe. Zawodnicy startują w swoich klasach niepełnosprawności. Łączenie klas następuje w sytuacji, kiedy nie ma odpowiedniej liczby zawodników. Wszystkie pojedynki odbywają się do trzech wygranych setów (best of 5).

Za system rozgrywek oraz przeprowadzanie zawodów krajowych odpowiedzialny jest Polski Związek Tenisa Stołowego (PZTS). W każdym sezonie przeprowadzanych jest sześć turniejów ogólnopolskich:

• Trzy razy są to zawody Grand Prix Polski Osób Niepełnosprawnych, które są kwalifikacją do Indywidualnych Mistrzostw Polski,
• Indywidualne Mistrzostwa Polski Osób Niepełnosprawnych – aby się do nich zakwalifikować, należy wziąć udział w minimum dwóch Grand Prix Polski Osób Niepełnosprawnych lub być medalistą w turnieju singlowym poprzednich Igrzysk Paraolimpijskich/Mistrzostw Świata lub w poprzednim sezonie uczestniczyć w Indywidualnych Mistrzostwach Polski Seniorów/Młodzieżowców,
• Indywidualne Mistrzostwa Polski Juniorów Osób Niepełnosprawnych (do 23 lat),
• Drużynowe Mistrzostwa Polski Osób Niepełnosprawnych.

Wszystkie przepisy są takie same jak w przypadku osób pełnosprawnych. Niewielkie różnice występują tylko wtedy, gdy zawodnik ze względu na swoją niepełnosprawność nie jest w stanie wykonać serwisu. Wtedy w jego karcie klasyfikacji powinna znaleźć się informacja, w jaki sposób może wykonać podanie: np. z ręki grającej, czy trzymając piłkę na rakietce. Wśród zawodników grających na wózkach jest obowiązek wykonania podania do końcowej linii stołu. Jeżeli piłka opuści stół przez linię boczną, wróci w kierunku siatki lub zatrzyma się na stronie odbierającego sędzia ogłasza tzw. let – czyli powtórkę serwisu. Jeśli zawodnik odbierający uderzy piłkę zanim ta odbije się drugi raz lub przekroczy linię boczną, serwis jest uważany za prawidłowy i gra toczy się dalej.

W grze deblowej na wózkach gracze zmieniają się po stronie serwującej co dwa punkty, tak jak wśród osób pełnosprawnych. Różnica jest taka, że po serwisie i odbiorze kolejne piłki odbierane są przez dowolną osobę (nie na zmianę). W czasie gry żadna część wózka nie może przekroczyć poza przedłużenie linii środkowej. W grze deblowej piłka podczas serwisu może być zagrywana do linii bocznej.

Gdy piłka jest w grze zawodnik otrzymuje punkt, jeśli:

• przeciwnik dotknie wolną ręką stołu,
• przeciwnik nie zdoła utrzymać minimalnego kontaktu tylną stroną uda z wózkiem,
• jeśli obuwie lub stopa przeciwnika dotknie podłogi podczas gry.

W przepisach dla zawodników stojących niepełnosprawnych nie ma wyjątków w przepisach gry. Wszystkie ograniczenia w wykonywaniu serwisu powinny się znaleźć w karcie klasyfikacyjnej (np. serwis z zamkniętej dłoni czy brak możliwości podrzucenia piłki).

Wyposażenie i warunki do gry są takie same jak dla osób pełnosprawnych. Wyjątkiem jest konstrukcja stołu, która umożliwia graczom na wózkach dostęp do „krótkich piłek” – nogi stołów powinny być zamocowane co najmniej 40 cm od linii końcowej.

Aby zawodnicy mieli możliwość rywalizować z graczami o podobnych możliwościach funkcjonalnych, przydzieleni są do konkretnych 11 klas sportowych:

• Klasy od 1 do 5 dla zawodników grających na wózkach
• Klasy od 6 do 10 dla zawodników grających na stojąco
• Klasa 11 dla zawodników z niepełnosprawnością intelektualną

Trening w para tenisie stołowym praktycznie niczym się nie różni od treningu osób pełnosprawnych. Są jednak oczywiście pewne różnice, wynikające z ograniczeń ruchowych zawodnika. Nieco inaczej wygląda trening osób na wózkach czy zawodników stojących, czy niepełnosprawnych intelektualnie. W grupach 9 i 10 obciążenia treningowe i podejście do sportu niczym się nie różni od wyczynowców pełnosprawnych. Każda z tych grup wymaga innych obciążeń treningowych i innego czasu na regenerację. Jednak sama struktura treningu: budowa jednostki treningowej oraz cykle treningowe są oparte na tych samych zasadach co w sporcie osób pełnosprawnych.

Od lat staramy się szukać nowych talentów i zdolnych zawodników do kadry. Wraz z trenerami wprowadziliśmy Program Paryż 2024 – Los Angeles 2028 – Brisbane 2032. Mamy trenerów odpowiedzialnych za każdą grupę niepełnosprawności. Obecnie w kadrze jest 33 zawodników, w tym 10 juniorów. Co roku startujemy w wielu zawodach międzynarodowych. Podczas akcji szkoleniowych współpracujemy z innymi kadrami m.in: Serbii, Ukrainy i Czech. Wcześniej były to również spotkania z reprezentacjami Chorwacji i Francji, a mamy już plany na wspólne zgrupowania z Holandią, Belgią, Norwegią, Węgrami i Kazachstanem.

Chcemy się dalej rozwijać. Planem jest stworzenie najlepszej drużyny tenisa stołowego na świecie. Cieszą mnie bardzo sukcesy kadry. Od 2018 roku, kiedy zostałem trenerem głównym, udało się nam wygrać klasyfikację medalową na Mistrzostwach Europy (Helsingborg 2019), dwa razy byliśmy na trzecim miejscu na Mistrzostwach Świata (Celje 2018, Granada 2022) oraz na czwartym miejscu na Igrzyskach Paraolimpijskich (Tokio 2021).

Wszystkie plany treningowe są konsultowane z szefem wyszkolenia Polskiego Związku Tenisa Stołowego. Mamy również ogromne wsparcie w Ministerstwie Sportu i Turystyki i Polskim Komitecie Paraolimpijskim. Osoby niepełnosprawne, które chcą rozpocząć swoją przygodę z tenisem stołowym, prosimy o kontakt z Polskim Związkiem Tenisa Stołowego. Za poszukiwanie nowych zawodników odpowiedzialny jest trener kadry juniorów Marek Biernat.

Andrzej Ochal, trener kadry narodowej w Para Tenisie Stołowym